Uzbekistan dự World Cup, Nhật Bản thống trị: Lời giải nào cho bài toán phát triển của Việt Nam?

Bóng đá Đông Nam Á đang trải qua một giai đoạn đầy biến động với xu hướng nhập tịch cầu thủ diễn ra ồ ạt ở nhiều quốc gia, nổi bật là Indonesia và gần đây là Malaysia.

Dù những chiến thắng nhất thời có thể mang lại sự phấn khích, câu chuyện này đang dấy lên những tranh cãi gay gắt về hướng đi bền vững cho các nền bóng đá khu vực.

Giữa bối cảnh đó, thành công của Nhật Bản và Uzbekistan, những quốc gia kiên định với con đường phát triển nguồn lực nội tại, nổi lên như những tấm gương sáng.

Họ truyền cảm hứng mạnh mẽ, đặc biệt cho bóng đá Việt Nam, khẳng định một chân lý: nhập tịch không thể giải quyết được cốt lõi vấn đề, thậm chí có thể mang lại những hệ lụy khó lường.

Ngay cả khi đội tuyển Malaysia giành chiến thắng đậm 4-0 trước đội tuyển Việt Nam ở vòng loại Asian Cup 2027 vừa qua, HLV trưởng của họ, ông Peter Cklamovski, đã phải thừa nhận một sự thật đáng buồn về tình hình nội bộ.

Theo tờ The Star, chiến lược gia người Australia cảm thấy "nội bộ đội tuyển Malaysia đã chia rẽ vì nhập tịch ồ ạt". Ông thẳng thắn chia sẻ:

“Có một số vấn đề nội bộ, có thể gọi là sự phản bội. Giả sử chúng tôi không thắng đội tuyển Việt Nam, điều đó có thể biến thành một cuộc tấn công. Tôi sẽ phải đối diện với sự công kích lớn.”

Lời thú nhận này phơi bày mặt trái của việc sử dụng quá nhiều cầu thủ nhập tịch, đó là nguy cơ rạn nứt đoàn kết, tạo ra phe phái và áp lực khổng lồ lên ban huấn luyện cũng như những người ủng hộ chính sách này. 

Dù HLV Cklamovski hy vọng màn trình diễn xuất sắc của Malaysia cũng như tinh thần đồng đội sẽ tạo nên sự đoàn kết, ngăn chặn những điều tiêu cực, nhưng rõ ràng, mầm mống bất ổn đã xuất hiện.

Thực tế này không chỉ diễn ra ở Malaysia. Indonesia, dù đạt được những thành tích ấn tượng gần đây nhờ dàn cầu thủ gốc châu Âu vẫn phải nhận những thất bại nặng nề trước các đội tuyển mạnh như Nhật Bản (thua 0-6 ở vòng loại World Cup 2026).

Trang ASEAN Football đã bình luận sâu sắc:

“Thành công của Uzbekistan là bài học cho bóng đá Đông Nam Á. Đó là cần đầu tư có tầm nhìn dài hạn chứ không phải vinh quang ngắn hạn. Cần ưu tiên cho việc phát triển cầu thủ trẻ và đẩy mạnh các giải trong nước.”

Tờ Siam Sport của Thái Lan cũng chỉ ra "khoảng cách giữa bóng đá Nhật Bản với khu vực Đông Nam Á" qua chiến thắng của Nhật Bản, đội tuyển Nhật không quan tâm đến đối thủ là ai, đối thủ dùng thành phần như thế nào. Việc của họ là phát huy toàn bộ thế mạnh của bản thân, phát huy những gì mà họ được đào tạo.

Câu chuyện của Nhật Bản và Uzbekistan là những minh chứng hùng hồn cho thấy sự kiên trì với công tác đào tạo trẻ và xây dựng bản sắc riêng là con đường dẫn đến thành công bền vững.

Nhật Bản, từ chỗ từng thử nghiệm nhập tịch cầu thủ gốc Brazil vào đầu những năm 1990 đã nhanh chóng nhận ra hạn chế của con đường này và quyết định tập trung vào "trồng người". Kết quả là họ trở thành cường quốc số một châu Á, 4 lần vô địch Asian Cup, thường xuyên góp mặt ở World Cup và đánh bại cả những đội tuyển hàng đầu thế giới.

Tương tự, Uzbekistan, với thế hệ "Thường Châu tuyết trắng" từng làm nức lòng người hâm mộ châu Á, nay đã gặt hái quả ngọt khi giành vé dự World Cup 2026 bằng chính dàn cầu thủ được đào tạo bài bản trong nước.

Họ không cần nguồn tài chính dồi dào như Indonesia hay Malaysia để theo đuổi chính sách nhập tịch, mà chọn con đường xây dựng từ gốc rễ.

Đối với bóng đá Việt Nam, những bài học này càng trở nên quý giá. Chúng ta đã từng trải qua những giai đoạn thành công rực rỡ nhờ vào một thế hệ cầu thủ tài năng được đào tạo bài bản từ các lò đào tạo trong nước.

Việc lạm dụng cầu thủ nhập tịch, như con đường mà Trung Quốc đã thất bại thảm hại (từ chỗ dự World Cup bằng cầu thủ nội nay suy yếu, thường xuyên thua các đội Đông Nam Á), không chỉ không giải quyết được vấn đề chuyên môn cốt lõi mà còn có nguy cơ triệt tiêu cơ hội phát triển của các tài năng trẻ bản địa, làm xói mòn bản sắc và gây chia rẽ trong nội bộ.

Nhà báo người Malaysia Ajitpal Singh đã rất tỉnh táo khi viết trên tờ New Straits Times:

“Việc nhập tịch cho cầu thủ ngoại chỉ giải quyết thành tích trước mắt… Phương pháp tốt nhất mang tính xương sống cho việc phát triển lâu dài đó là phát triển bóng đá trẻ và bóng đá học đường.”

Cựu Phó chủ tịch VFF Dương Vũ Lâm cũng đặt câu hỏi “Nếu xem việc nhập tịch là cách để phát triển nền bóng đá, vì sao đội hình toàn cầu thủ châu Âu của Indonesia lại thua Nhật Bản hết trận này đến trận khác?”

Chính sách nhập tịch có thể là một giải pháp tình thế, bổ sung cho những vị trí yếu trong một giai đoạn nhất định, nhưng không bao giờ có thể thay thế được nền tảng vững chắc từ công tác đào tạo trẻ.

Bóng đá Việt Nam cần tiếp tục đầu tư mạnh mẽ hơn nữa vào các học viện, cải thiện chất lượng giải quốc nội, tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh để các cầu thủ trẻ có cơ hội cọ xát và phát triển.

Thành công của Nhật Bản và Uzbekistan đã chứng minh rằng, với một tầm nhìn dài hạn, sự kiên trì và đầu tư đúng đắn vào nguồn lực con người, chúng ta hoàn toàn có thể xây dựng một nền bóng đá mạnh mẽ, giàu bản sắc và đủ sức cạnh tranh trên đấu trường quốc tế.